Triết lý nhà Phật có khái niệm chỉ ba thứ xấu
ác đối với thân tâm chúng ta là tam độc. Gọi
là tam độc vì đó là ba thứ luôn chực chờ xuất
hiện trong mỗi con người, dù là Phật tử, dẫn
đến phiền não và che lấp tuệ giác. Tam độc
đó chính là tham sân si.
Trong tam độc, sân là loại rất
nguy hiểm vì không chỉ gây hại cho chúng ta mà gây
hại nặng nề cho người khác.
 |
| Phật pháp ứng dụng - cách chuyển hóa sân hận |
Sân cũng chính là sân hận và gây hại từ mức nhẹ đến
nặng. Sân thuộc loại nhẹ là tức giận. Tức giận hay còn
gọi thịnh nộ, phẫn uất, là thái độ bất bình với những
gì xâm phạm “cái tôi” luôn mong muốn sở hữu, thỏa
mãn, phóng đại.
Tức giận luôn luôn là mất khôn, được
ví là đốm lửa nhỏ có thể thiêu hủy khu rừng thương yêu
rộng lớn bạt ngàn. Tức giận có thể là thái độ thoáng qua
không tồn tại lâu nhưng cũng có thể kéo dài bùng nổ
thành hận thù. Hận thù là chỉ muốn làm hại người khác
và đây chính là sân loại nặng. Sân loại nhẹ và nặng vừa
kể gọi chung là sân hận.
Phật giáo xác định mọi sân hận
đều là phiền trược, khiến rất khó đi đến giác ngộ.
Ngày nay, xã hội càng phát triển, càng tiện nghi thì con
người lại càng dễ sân hận. Chính vì sự tiện nghi của xã hội
ngày càng nhiều nên con người càng chịu nhiều áp lực
để sở hữu được chúng, cũng như dễ phóng đại “cái tôi”
luôn ham thích khoái lạc.
Chỉ cần một chút chuyện bâng
quơ, một vài điều nhỏ nhặt chạm đến “cái tôi” cũng làm
cho người ta sân hận đến điên cuồng. Đôi lúc chỉ vì một
mâu thuẫn nhỏ cũng dẫn đến cãi vã, gia đình tan nát, anh
em bất hòa, bạn bè hiềm khích, kể cả người dưng gặp
trên đường, rồi đánh nhau và cả giết người...
Ngày nào
trên các phương tiện truyền thông đại chúng mà không
đưa tin chém lộn, giết người chỉ vì một câu nói hơn thua,
một cái nhìn ẩn ý gọi là “nhìn đểu”! Đó là sân hận gây hại
người khác, còn sân hận hại thân chúng ta như thế nào?
Bài viết xin đề cập đến sân hận ảnh hưởng cực kỳ xấu đến
cơ thể con người mà ít người biết đến.
Sân hận hại thân như thế nào?
Sân hận đối với các nhà y học chính là một dạng
stress nhưng là stress thuộc loại nặng.Stress là những áp lực về mặt tâm lý.
Và nguyên nhân
là những biến động trong gia đình, trong xã hội, trong
môi trường… tác động lên con người gây mất cân bằng
để bị các áp lực tâm lý đó. Đáp ứng của con người bị
stress là cảm thấy có “sự căng thẳng”, và sự căng thẳng
đó dẫn đến tình trạng mất cân bằng, thể hiện trong cơ
thể bằng những biến đổi sinh học, sinh lý nhằm đối phó
lại các biến động gây các áp lực vừa nêu.
Ta cần lưu ý, stress không phải luôn luôn là xấu nếu
là loại nhẹ (như bị áp lực vì phải thi cử và phải thi đậu).
Với liều lượng vừa phải, chính stress giúp ta có sự hưng
phấn, cảnh giác, tập trung cao độ để đối phó lại tình
huống không thuận lợi (như học thi đàng hoàng thậm
chí học ngày học đêm, tận tâm và nỗ lực để thi đậu).
Do con người luôn sống trong môi trường có những
tác nhân xâm phạm, đặc biệt các tác nhân xâm phạm
về mặt tinh thần, tâm lý; thì chính nhờ stress mà ta có
những phản ứng cần thiết để đối đầu với các tác nhân
xâm phạm đó; ta sẽ có những suy nghĩ tích cực, tìm cách
làm chủ thực tế, quyết tâm giải quyết khủng hoảng đó
và thường là thành công trong việc vượt qua stress.
Tuy nhiên, nếu stress cứ lặp đi lặp lại và ta không làm
chủ được nó, không thích ứng với những biến đổi do nó
đưa đến, đặc biệt là ta bị sân hận bám chắc dai dẳng, cơ
thể ta sẽ bị rối loạn về mặt thể chất và tâm thần.
Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh khi bị
stress nặng như sân hận, cơ thể có những biến đổi mà
những biến đổi này có thể trở thành nguy cơ gây bệnh
như sau:
- Khi sân hận, có sự tăng tiết hormon (nội tiết tố)
như các glucocorticoid và adrenalin ở tuyến thượng
thận (tuyến nằm trên 2 quả thận) làm cho mạch máu
co lại, giữ natri và nước lại trong cơ thể làm bài tiết ít
nước tiểu đưa đến tăng huyết áp. Vì vậy, người sân hận
thường xuyên dễ có nguy cơ bị tăng huyết áp, từ đó bị
các bệnh tim mạch.
Khi nồng độ glucocorticoid và adrenalin trong máu
cao do sân hận sẽ ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch
của cơ thể (tức hệ thống đề kháng của cơ thể chống lại
các mầm bệnh) bằng cách làm giảm số lượng bạch cầu
trong máu xuống, do đó, người sân hận thường xuyên
dễ có nguy cơ bị các bệnh nhiễm trùng (bị bệnh nhiễm
khuẩn như bệnh viêm hầu họng, viêm phế quản, viêm
phổi… hay bi nhiễm siêu vi như bị cảm cúm…).
Khi sân hận, có sự tăng tiết các hormon ở hệ thần
kinh như hormon tăng trưởng (somatostatin), prolactin,
các endorphin (còn gọi là morphin nội sinh, đây được
xem là “ma túy” do chính cơ thể tiết ra). Các hormon
vừa kể nếu tiết ra điều hòa là rất có lợi nhưng tiết nhiều
quá sẽ đưa đến các rối loạn. Các hormon này cũng ảnh
hưởng đến hệ thống miễn dịch của cơ thể làm giảm sự
đề kháng đưa đến dễ bị nhiễm trùng kể ở trên.
Khi sân hận, có sự giảm phóng thích insulin hoặc
insulin tiết ra đủ nhưng tế bào “lờn” insulin không tiêu
thụ được đường glucose dẫn đến tăng lượng đường này
trong máu (gọi là đường huyết). Nếu đường huyết cứ
tăng cao do sân hận thì người sân hận sẽ bị tiền đái tháo
đường và sau đó, bị bệnh đái tháo đường týp 2 thật sự.
Khi sân hận, có sự rối loạn chuyển hóa chất béo
làm tăng lượng triglycerid, tăng lượng cholesterol “xấu”
trong máu mà nhiều người gọi là “cao mỡ trong máu”
dẫn đến đóng cặn mỡ trong thành động mạch gây vữa
xơ động mạch. Người sân hận thường xuyên dễ có nguy
cơ bị các bệnh tim mạch, bị đau thắt ngực, thiếu máu cơ
tim, nhồi máu cơ tim, bị đột qụy, bị tai biến mạch máu
não chính một phần do cao mỡ trong máu.
- Khi sân hận, có sự tăng tiết acid dịch vị ở dạ dày và
giảm sự tiết chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày. Đưa đến
người sân hận rất dễ bị bệnh viêm loét dạ dày tá tràng.
- Khi sân hận, hệ thần kinh dễ bị kích động do hệ
GABA (hoạt động nhờ chất sinh học gamma-amino
butyric acid) bị xáo trộn. Đưa đến người sân hận bị các
rối loạn tâm thần như: mất ngủ, suy nhược tâm thần.
Làm sao hóa giải được sân hận?
Những điều trình bày ở trên cho thấy đúng là khi
tâm không an do sân hận thì thân sinh ra bệnh. Nhưng
có điều rất quan trọng cần biết là đối với stress nói
chung trong đó có sân hận, phòng dễ hơn trị.
Và đặc
biệt, người sân hận phải ý thức sự sân hận là điều xấu
cần được hóa giải.
Người ta bàn nhiều về các biện pháp phòng chống
stress, trong đó hóa giải sân hận. Có các biện pháp đơn
giản như: tìm đến nhà tham vấn (để thố lộ sân hận và
nhận lời khuyên), học cách chấp nhận (chấp nhận sân
hận là sai), chia sẻ với bạn tâm giao (về sự sân hận của
mình), biết giới hạn của mình và không cho mình luôn là
đúng (chỉ sân hận khi luôn nghĩ mình là đúng), dành thời
gian thích hợp cho giúp đỡ người khác (có lòng thương
người giúp đỡ người sẽ bớt cảm xúc sân hận)…
Đối với Phật giáo, sân hận là cốt lõi, cái gốc của luân
hồi, của thế giới khổ đau. Vì vậy, theo triết lý nhà Phật
cách tốt nhất để giảm bớt sân hận đó là từ bi hỷ xả. Ai
thấm nhuần lời Phật dạy đều tu tập miên mật từ bi hỷ xả.
Từ bi hỷ xả giúp tâm ta luôn cảm thấy an lạc. Khi có ai đó
nói xấu hay làm việc gây phẫn uất cho mình, lòng mình
từ bi không chấp chuyện đó và buông xả thì tự mình đã
có được an lạc, làm sao tâm mình sân hận cho được?
Để hóa giải stress nói chung, trong đó hóa giải sân
hận một cách hữu hiệu, thế giới hiện nay quan tâm
ngày càng nhiều đến phương thức kỳ diệu đã được các
nhà tu học phương Đông thực hành từ ngàn xưa, đó là
Thiền. Thiền là gì? Thật khó để mô tả cái gì đó không
phải để nói mà là hành động. Chỉ có những người nào
đó đã trải qua trạng thái gọi là “bị stress” hay “sân hận”
và thực hành Thiền thì mới biết Thiền là gì, đặc biệt mới
thấm thía Thiền hóa giải stress, xóa tan sân hận một
cách kỳ diệu ra sao. „
Xem thêm: phật pháp ứng dụng - 4 lời dạy của Đức Phật cần thấu rõ để tránh phải hối hận về sau
0 nhận xét:
Đăng nhận xét